Urbanismo dos CIAM. Plan de Amsterdam

Urbanismo: organización da totalidade de funcións da vida colectiva, na cidade e no campo.

La Sarraz: "a esencia do urbanismo é ordenar as funcións".

¿como xorde o urbanismo nos CIAM? Vendo as intervencións nos cascos históricos a finais do XIX en Viena, París, Barcelona... e as cidades xardín. Dualidade cidade compacta-dispersa.

Institucionalización das Garden City. Explicar a través de congresos as cidades xardín. Exposición Universal en Berlín. O urbanismo está en fase de ser o centro de discusión de Europa.

A Carta de Atenas é unha resposta a este movemento. Aparece entón o Plan de Amsterdam AUP. Ven precedido por Cornelius Van Eesteren que en 1923 xunto a Van Doesburg escribiu "Hacia una construcción colectiva" Para poder crear o novo necesitamos un método. Non é falar de un sistema obxectivo senón que será crear unha realidade de base xeral.

1924 "Hacia una arquitectura creativa"
1929 "Los decoradores se han vuelto superfluos"

Analizaron a cidade histórica para obter leis estéticas, traballaron só a pel.


Encárgaselle o Plan de Amsterdam a Cornelius Van Eesteren en 1928.  Plan pioneiro, é a primeira vez que un plan atañe a toda a cidade. Emprégase e sistematízase un método de traballo. Importancia da análise.
Apróbase no 1935. Consta de dous volumes de análise e 12 planos. Análise fundamental (2500 estudantes analizando o tráfico). O plan é unha síntese do existente máis o proposto. Síntese unidade compacta-dispersa, tradicional-xardín.

Tamén unha discusión sobre tipos de vivenda, tráfico (Hilberseimer) e utopías. Sintetizado todo nun documento. Entenden o presente como continuación do pasado, idea de transformación contínua da cidade.

Visión unitaria (ciencia-arte, función-símbolo) de outros puntos de vista.

Coa análise búscase a identidade. A realidade son as condicións físicas, xeográficas, arquitectura, sociedade, propiedade e formas de construir.  Por outra banda a análise debe ser flexible e acomodarse á realidade.

Plantexa crecemento por barrios, de 30.000 - 40.000 habitantes, autónomos na súa relación. Barrio: escala intermedia, con espacios aptos para a vida do home, con novos elementos e relacións (verde, canles, vías, ambiente)

Paralelo a isto os postulados radicais (garantizar o transporte, o traballo ...) como enuncia a Carta de Atenas.

O plan ten 15 apartados, pon de manifesto a gran incultura urbanística imperante en xeral. Buscan propostas previas que abran o camiño. Precede e serve de base á Carta de Atenas. É un plan científico e trata de encauzar o crecemento físico coma unha ordenación de fases temporales, desenvolvemento gradual con equilibrios parciais. Traballar por fases.

Nunha parte poderíamos condensar todo, a parte participa do todo.

Tanto da como sexa o crecemento (concentrado ou descentralizado) ten que resolverse por pezas autónomas que establezan os vínculos que se integren na estructura xeral.

O plan asigna usos ¿plan funcionalista? destaca funcións, pero ten a bontade de integrar os usos. Está revestido dunha gran racionalidade. A intuición é o elemento necesario para entender a cidade. O primeiro que fai o AUP é definir o ámbito de traballo. Alí desenvólvense as previsións. Unha vez definido o ámbito relaciónanse as actividades co espacio físico, vencellado á secuencia temporal (define elementos e o tipo de relacións)

O Plan sempre xoga con dualidades (ex. ciencia-arte) Sinxeleza de plan e programa contra a complexidade das relacións que ten que ter.

A búsqueda das esencias dos elementos ten como resultados as relacións formais entre edificios e as relacións formales entre as actividades.

A beleza orixínase a través do equilibrio visual dos elementos. Só se pode evolucionar dende a propia realidade.

I búsqueda do equilibrio por contraste e xustaposición de pezasI

CIAM

CIAM Congresos Internacionais de Arquitectura. Un intento colectivo por indagar nos problemas da cidade. Un conxunto de arquitectos poñen en común todos os seus coñecementos.

CIAM I 1928 La Sarraz (comentado en dia anterior) Declaración de principios. Tocan puntos como a estandarización, a técnica moderna, a economía, o ensino á xuventude...

CIAM II 1928 Frankfurt. "Vivienda para el mínimo nivel de vida" destaca porque fai unha búsqueda de tipo de habitación, o máximo confort co mínimo de economía. Destacan Gropius, Alvar Aalto, Sert, que se suman neste Congreso.

Tócase un tema e profundizase nel ata chegar a conseguir a mellor  calidade do espazo. Os CIAM son movementos de búsqueda, de entender unha serie de normas que se puidesen poñer en común.

CIAM III 1930 Bruxelas. Loteo Nacional. Cornell van Eesteren destaca neste CIAM. Trata a casa máis alá do límite da casa. É o tema de agrupación, a casa e o seu entorno. Esto é importante por seu un paso máis alá. Facer a cidade a partir dos elementos mínimos (parcelas).

CIAM IV 1933 Atenas. Carta de Urbanismo. Carta de Atenas. é un conxunto de reflexións que se plasman nun libro. Edición levada por Lluis Sert. Consiste en estudiar o estado actual das cidades, coñecer os problemas e propoñer unha solución.  Consta de tres partes:

• Xeneralidades: entender a cidade  e a súa rexión
• Analiza a cidade de forma crítica. Críticas e remedios: estado actual das cidades.
• Conclusións

O home ten catro tarefas básicas (habitación, esparcimento, traballo e circulación)

Falan da colocación de cada función no lugar máis adecuado (zoning). 

A Carta de Atenas establece temas fundamentais, a escala humana e tamén  as relacións individuais e co ambiente. O solo e o respeto ás leis da natureza. Intención e persecución das ideas do movemento moderno. A orientación terá unha importancia vital.

A publicación foi en 1941 por Sert e Sigfried Giedion. 

CIAM V. París 1937 " Vivienda y recreo ". é un ano importante. Guernica, Casa da Cascada, Cine Avenida... Plantéxase sobre todo o tema das horas libres. a máquina cambia a concepción. Hai necesidades novas xa que a máquina reestructurará a vida. 

CIAM VI. 1947 Bridgewater. "Diez años de arquitectura moderna y urbanismo" Sert pasa a ser o director destes congresos, era un gran organizador. Tiña a capacidade de unir a xente con distintas ideas. Mantivo o espírito dos CIAM. Introduce unha exposicón de proxectos urbanose comezan a introducirse conceptos éticos, socias, estéticos... Busca introducir ao home.

CIAM VII 1949. Bergamo "Los alojamientos de la arquitectura" Moitos dos principios que se desarrollarán aplicáronse en parte, polo tanto, a experiencia americana da posta en práctica da Carta de Atenas non deu bos resultados.

CIAM VIII. Hoddesdon. "Hábitat, el corazón de la ciudad". Para reconstruir a cidade hai que reconstruir o seu corazón. Unha cidade debe crear un centro capaz de aglutinar as funcións importantes. O corazón como elemento que fai sociedade e crea relacións. ¿É posible crear un marco de sociedade no que se poida crear unha convivencia se a sociedade non está estructurada e non se sinta identificada?

O aspecto do corazón da cidade, algo creado polo home, que absorbe na súa forma as necesidades cambiantes, é dicir, ser capaz de recoñecer a sociedade, debe ter elementos que estén por encima da época, que resitan no tempo; por tanto non pode ser demasiado ríxida, debe admitir cambios e debería ser capaz de entender a evolución social. 

Sumario de los caracteres necesarios del corazón:

1. En cada ciudad un solo corazón
2. Artificio, obra del hombre
3. Peatonal
4. Viario rodado solo hasta la entrada
5. Publicidad organizada y controlada
6. Posibilidad de introducir elementos móviles
7. Debe hacerse de acuerdo a la modernidad y en colaboración con otros artistas.

1952. Suecia. Non chega a ser Congreso e séguese discutindo sobre o hábitat, o corazón das cidades.

1954. "Planificar para la arquitectura"

1955 Dubrovnik. Congreso X. "Problemas del hábitat"

1959 Otterlo Disolución dos CIAM

Resposta á cidade neoconservadora. CIAM

A resposta do movemento moderno fronte á cidade neoconservadora a través de leis hixienistas. Contra o barrio extensivo a cidade aberta, contra a periferia os novos tipos edificatorios.

Mov Moderno, confianza no progreso, é sempre avance (hoxe sabemos que non sempre)
¿cal debe ser a cidade que recoñeza os avances da época?¿como construila?¿responde á epoca?

Destrucción dos modelos herdados. ¿como vive o home? ¿como se agrupa?¿cal é o novo concepto de hixiene? Plantexa o tema da residencia como obxeto básico de análise. ¿por qué o edificio ten que estar vencellado ao lugar? Concepto de tipo. Investiga sobre el, sobre a súa organización. Descompono en elementos para analizalo.

Estado das superficies mínimas. Vencellase ao social, un individuo, unha habitación ¿tamaño?
Estandarización, busca dos mínimos que respondan á demanda social (5 puntos de Le Corbusier) De todo isto subxace unha confianza no home. A arquitectura mellora, mellora o home. O arquitecto cambia a sociedade a través da arquitectura.

Isto implica reflexión: método constructivo, densidade (loita contra o hacinamento, teñen que parecer espazos libres e novas edificacións)  relacións de agrupación.

Novas edificacións, bloque laminar contra a densidade, con unha cruxía axeitada e con boa iluminación e ventilación. Conviven con edificios baixos e coa vivenda unifamiliar, outro tema de investigación.

Concepto novo, a unidade de habitación, células habitacionais, edificio cidade. Non segrega a vivenda da cidade, a cidade é unha agrupación de células mínimas.

¿Ata que tamaño pode crecer algo sen perder o seu caracter recoñecible = vecindade?

O polígono visto como paquete de cidade.




CIAM Congresos Internacionais de Arquitectura Moderna.
Nacen para poñer en coñecemento as ideas dos arquitectos do Movemento Moderno e espallar os seus coñecementos. Unha nova arquitectura precisa de arquitectos que leven a cabo estes conceptos e actúen segundo isto. Son unha necesidade de loita pola supervivencia da arquitectura moderna fronte a unha arquitectura tradicional moi poderosa.

O Movemento Moderno fai reflexión constante sobre os principios da arquitectura, revisión crítica que propón unha nova arquitectura. Búsqueda dunha identidade, intentando identificar a súa arquitectura cos principios que defendían. Tiñan unha posición intelectual avanzada, rompen coa historia, e propoñen unha arquitectura expresiva da súa época.

Helène Mandrot. Mecenas fundadora da Casa dos Artistas en Paris, onde se xuntan Le Corbusier, Pièrre Chareau, Gulbenkian....

Concurso do Palacio da Sociedade das Nacións. Denegan ó premio a LC, otórgano a un hitoricista.

Cristaliza o MM, funcional, integrando a paisaxe. Fúndanse os CIAM en 1928 en La Sarraz, castelo de Hèlene Mandrot.

CIRPAC Comités Internacionais para a Resposta de Problemas da Arquitectura Contemporánea. Grupos racionais que organizan o que se debatirá no CIAM. Entenden e buscan o tema de discusión e preséntano no congreso.

Os congresos eran reunións de arquitectos donde se debaten as ideas propostas. As conclusións publícanse en manifestos que voltan ós países participantes.  O gallo é a expansión das súas ideas. Inflúe no mundo occidental.

Figuras relevantes: Le Corbusier, Mies, Berlage, Ernst May, H. Meyer, Rietveld, Marc Stam, Mercadal. Estiveron na declaración de principios en La Sarraz 1928.  Non son tanto as súas obras en sí, senon que cada unha das súas obras son un proxecto de investigación.

É unha declaración de principios.
Arquitectura expresa o espírito dunha época
Construcción e evolución, desenvolvemento do home.

Proxectación da cidade moderna

La proyectación de la ciudad moderna, Leonardo Benévolo 1969

O fenómeno de conurbación de Patrick Geddes como un concepto unificador, os límites administrativos dexaban de ter validez, os pobos quedaban absorvidos polas cidades.

La arquitectura moderna debe sugerir un nuevo tipo de ciudad. Benévolo plantexa que xa que se vai a relacionar e contrapoñer a algo, define esa cidade da que parte o movemento moderno. a solución que da o movemento moderno a esa cidade que definía Patrick Geddes. Benévolo describe a cidade de finais do S XIX, a cidade coa que se atopa o movemento moderno.

Describe a cidade de entreguerras. Nesta época desaparecen catro imperios, o otomano, o ruso, o alemán... é poca de nacemento do nazismo. Aparecen o socialismo utópico e o movemento obreiro. Estamos nun momento de crecemento desmesurado. É o momento de publicación de "El proceso" de Kafka, publicada postumamente no 1925, Chaplin...

Aparece o estado nacional, é dicir a existencia de control. Desaparecen os artesáns e aparece a industria. A Bauhaus é unha escola que está entre o conservadurismo e a confianza na máquina. Neste contexto de tanta efervescencia dalle pé a Benévolo para describir a cidade neoconservadora ou posliberal.

Trátase dun xeito de facer urbanismo, que se forma na segunda metade do século XIX, causado polos rexímenes autoritarios que xorden despois das loitas revolucionarias. Benévolo define a cidade neoconservadora coma unha serie de praxis urbanisticas. ¿cales son as súas características? está rexida por leis de composición clásica ou barroca, trazados; é compacta e as rúas son soamente canles de comunicación.

Tres stándars:

• rue corridor: tubo de acceso ao comercio. Enlace de comunicación. Entre o espazo público e o privado só hai  unha fachada. Pérdese a idea de trazo. A praza pasa a aparecer coma un ensanchamento das calles. Todo está ligado ao comercio. As vivendas dependen da organización do comercio. Non se colocan en función da orientación senón que todo está supeditado á rua
• barrio residencial extenviso. son un conxunto de vivendas situado onde hai sitio para elas, normalmente fora das cidades, de vivendas unifamiliares e que recollen as esixencias e preferencias burguesas. Benévolo di que o movemento moderno tense que enfrentar á esa cidade supeditada ao gusto burgués.
• a periferia. Zona nin urbana nin rural, que se alonxa cada vez máis da cidade. Como unha coroa que vai medrando. Nelas vaise colocando todo aquelo que non cabe na cidade, escolas, vivendas...

O Movemento Moderno debe suxerir un novo tipo de cidade que se contrapoña co que hai. Cando adquire carácter científico pódese considerar movemento, é dicir, ten que haber unha investigación detráis de cada proposta. Esixe unha revisión crítica do sabido e aprendido. Tamén significa que organiza as experiencias. Compartir as experiencias.

Capacidade de incorporar aportacións sucesivas, isto significa que unha obra non está acabada, sempre se poden acumular experiencias e aportar novas cousas.

Control de resultados, ser capaz de autocriticarse.

¿cómo se opón a esa cidade o movemento moderno?

• como vanguardia, chea de modernidade. A idea de modernidade é que o home debe descubrir as necesidades, evitar o superfluo. Modernez é estar na onda, iso é malo, a modernidade implica a confianza na condición humana. A confianza nun mesmo.
• Análise crítico riguroso, a través dun método sistemático. Apartaban os elementos e analizábanos independentemente. Análisis sistemático por partes. Análise do individuo, como vive, o que necesita, ..  (análise da realidade do momento)
• A acesibilidade non debe condicionar a vivenda, a vivenda debe ser colocada e orientada en función da súa propia funcionalidade. Debemos loitar contra a supeditación da vivenda á rua. Debemos rexeitar a idea de parcela-edificación. Outra cousa é coidar as condicións mínimas que deben ter as vivendas. Aparecen os polígonos, en donde xa non importa a parcela senón a agrupación.

Todas as vivendas entre elas deben ter uns espazos de relación. Investigación das agrupación de vivendas: os barrios extensivos son caros porque esixen transporte, moito desprazamento e porque o acceso é dificultoso. Non critican abertamente o barrio extensivo porque a vivenda forma parte do seu programa. O único que critica son os dous puntos anteriores.

Nese momento plantexase a construcción en altura. Gropius fai un estudo sobre as distancias e as alturas. Hai dous tipos de edificación en altura, vivenda laminar (10 plantas con ascensor) e os bloques acomodados, que e adaptan ao territorio e o edificio pode ser unha infraestructura. Convivindo con eses bloques temos a vivenda aillada, os bloques a media altura e a vivenda en hileira.

A carta de Atenas pon por escrito todos estes plantexamentos

Patrick Geddes. Cidade

¿Como estudar a evolución?

É testigo dos cambios da cidade e explícaos. Non escribe libros, publícanse despois.

Patrick Gueddes era sociólogo, xeógrafo, botánico, biólogo... e senta as bases do urbanismo como o entendemos. Basea o seu traballo na experiencia directa e no compromiso, necesidade de información e facer partícipes aos cidadáns.

Frente á persoa que lee é a experiencia directa o que importa (critica a enseñanza escolástica). Foi o espectador da Revolución Industrial. Foi un cambio trascendental na forma de vivir. Asiste ás primeiras leis hixienistas e de expropiacións. Inicio dos procesos de rehabilitación dos espacios arrabales. Plantexa necesidades como a creación de espacios públicos e creacións de residencias de estudiantes.

A idea fundamental: Cidades en evolución. Non se estuda a cidade como un tratado histórico, senón dende o presente. Isto significa que a historia nunca está acabada, e inflúe no presente. Ver as etapas do pasado que están no presente (integración da historia) e ver como chega ao que é hoxe (evolución)
Só no presente está a realidade e as claves do futuro. Ter en conta cales son os factores que afectan ao cambio e cómo afectan (incorporar ferramentas científicas e técnicas). Queremos saber as tendencias que xa están no presente, só é necesario observar.

Evolución como tendencia. Coñecer as tendencias. Concepto dinámico, implica a evolución social e a investigación de traballo. Tratamos de entender as potencialidades do territorio. O noso plano debe representar a realidade e as potencialidades. O nivel de traballo (a escala de traballo) é a que interesa á sociedade. Non hai nada posible se non implicamos á sociedade.

O traballo ten que levar implícito un carácter didáctico, evitar falar de cousas abstractas, hai que falar dos problemas que lle afectan á xente, explicar o sentido do bo e do malo, correxir erros... A xente está bombardeada de imaxes e non pode distinguir o que etá ben do que está mal.

Crítica a cultura libresca: é importante aprender a vivir e a ler. Eliminación de políticas partidistas para poder actuar no territorio.  Visión global (sinóptica) da cidade, cidade aristotélica. Ter en conta a escala que interesa ao cidadán, o carácter didáctico e a visión global.

Mapa de poboación e conurbación

Nese momento él (Geddes) asiste á transformación da cidade. Xa non é unha cidade amurallada. Xa non se pode describir a cidade con medios xeométricos, descríbese coma un organismo. Conurbación: definición que da para definir a expansión da cidade. Cidade que aparece coma unha mancha que se expande. Son grandes áreas onde os límites da cidade coñecida se dilúen. É unha mancha unificadora porque rompe os límites, pero unifica o territorio.

Pregúntase polo papel do ferrocarril e polo papel dos administrativos, xa non teñen sentido.

Frente aos límites administrativos deberíamos buscar novos lazos. ¿como se estudian as manchas? En primeiro lugar hai que ver a importancia e ver as liñas de comunicación, as liñas de enerxía que posibilitan novas actuacións. Entendelas como empuxe, como organizadoras do desenvolvemento. Logo entender a relación entre os espacios que quedan entre as liñas.

Rexión urbana. Estudiando os pequenos pobos e as súas transformacións podemos entender, extrapolando, a transformación das cidades ( coñecemento científico)
O tamaño da cidade en función do tamaño particular de uso. A vivencia persoal da cidade. Non vivimos en toda a cidade, senón en lugares que se necesitan normalmente. O ámbito de uso dunha cidade non é o ámbito global. Ver o tempo que empregamos no uso da cidade que da unha referencia de escala global. A cidade xa non é a cidade histórica, xa é outra cousa, polo tanto é necesario plantexar outras cousas porque a vida é distinta, hai novos xeitos de vivir, hai unha nova organización social. Moitas degradacións nos centros históricos veñen derivadas de ese cambio no xeito de vida. Os novos xeitos de vida fóra da cidade teñen que ser distintos.

O territorio da cidade

O territorio implica tanto o rural coma o urbano. Non pode existir a cidade sen civilización. É onde se presenta en maior grado a adaptación a cultura.

Entendemos a cidade coma un organismo en continuo proceso de adaptación. Falar de cidade é o mesmo que falar de núcleo. Imos estudar distintas teorías que teñan unha aplicación directa na cidade. Aqueles autores que tiveron algo que ver na contrucción da cidade.

• Patrick Geddes
• A cidade preindustrial Gideon 1974
• Movemento Moderno como resposta á cidade froito da Revolución Industrial
• Team X. Crítica seguindo os conceptos do Movemento Moderno.
• A cidade estructural (arquitectura da cidade, Aldo Rossi; Imaxe da cidade, Kevin Lynch; as formas estructurais do crecemento, Manuel de Solá-Morales)
• Monumento e nicho.Carsten Juel-Christiansen
• Cidade posmoderna e cidade actual